TNG: A Matter Of Perspective

-Αυτό που μου αρέσει με το Star Trek είναι ότι κοιτάει τον κόσμο με ελπίδα. Δεν απεικονίζει το μέλλον ως δυστοπικό, όπως πολλά άλλα franchises επιστημονικής φαντασίας: δεν γίνεται πόλεμος για κάποια πρώτη ύλη, ούτε είμαστε αυστηρά χωρισμένοι σε κοινωνικές ή οικονομικές κάστες, με τους δυνατούς να εκμεταλλεύονται τους αδύναμους για διασκέδαση. Το Star Trek εμπιστεύεται αρκετά την ανθρώπινη νοημοσύνη ώστε να θεωρεί πως μέχρι τότε θα έχουν λυθεί τέτοια θέματα, και η απεικόνιση είναι πολύ πιο κοντά στην ουτοπία∙ και πάλι όμως παρουσιάζονται προβλήματα. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που σου δίνει: όσο κοντά στην τελειότητα και να είσαι, η ζωή πάντα θα σου βάζει εμπόδια. Μέσα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χαρακτήρες της σειράς λοιπόν, εμείς ερχόμαστε σε επαφή με ιδέες που επιχειρούν να μας δείξουν τι πρέπει να γίνει για να καλυτερεύσει ο κόσμος. Το Star Trek καταλήγει, μέσα από την φιλοσοφία, να μας δωρίζει διδακτικές ιστορίες που ίσως μας βελτιώσουν ατομικά και συλλογικά. Αυτή είναι μια από αυτές τις ιστορίες.-

=====

Star Trek: The Next Generation

Επεισόδιο: A Matter Of Perspective

Περίληψη: Ύστερα από ένα ατύχημα που προκαλεί το θάνατο του Dr. Apgar, ο πρώτος αξιωματικός του Enterprise, William Riker, κατηγορείται για φόνο. Ο ίδιος δηλώνει αθώος, όμως υπάρχουν δύο μάρτυρες που τον υποδεικνύουν σαν ένοχο. Στο πλοίο λοιπόν κανονίζεται η προβολή, μέσω του holodeck, των γεγονότων, όπως τα έζησε ο καθένας από τους 3 εμπλεκόμενους. Έχοντας σαν στοιχεία τις καταθέσεις από τις οπτικές γωνίες του Riker, της συζύγου του Dr. Apgar, Manua, και του ίδιου του Apgar, μέσω μαρτυρίας στην βοηθό του πριν αυτός πεθάνει, γίνεται προσπάθεια να λυθεί το μυστήριο. Δυστυχώς, οι 3 διαφορετικές μαρτυρίες για τα ίδια γεγονότα φαίνεται να αποκλίνουν μεταξύ τους.

Αν η υπόθεση σας φαίνεται αρκετά γνώριμη έχετε δίκιο, γιατί αυτό το επεισόδιο είναι πρακτικά το ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ με τίτλο Rashomon του ΤΕΡΑΣΤΙΟΥ Akira Kurosawa, απλά στο πλαίσιο του Star Trek. Όπως και η ταινία, το επεισόδιο πραγματεύεται την αλήθεια και το κατά πόσο αυτή "παραφράζεται" από την ίδια μας την μνήμη. Με ένα αντίστοιχα απλό πλαίσιο, έχουμε την ίδια ιστορία, με 3 ολότελα διαφορετικούς τρόπους, όμως εξίσου πιθανούς. Σύμφωνα με το ίδιο το επεισόδιο, μια κατάσταση μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες, και να αντιμετωπίζονται όλες ως αληθείς. Ίσως φαίνεται λίγο οξύμωρο να υπάρχουν πολλές αλήθειες, αλλά νομίζω ότι με αρκετή σκέψη και ωριμότητα, είναι ένα ενδεχόμενο που δεν μπορεί να απορριφθεί, ιδίως όταν μιλάμε για 3 ξεχωριστούς ανθρώπους με εντελώς διαφορετικές πρότερες εμπειρίες.

Δεν θέλω να μείνω ούτε "στην ευρύτερη εικόνα" σαν να είμαι διαφήμιση του Guardian, ούτε να αναλώσω πάλι την συζήτηση στο ότι η επίστημη είναι αυτή που έδωσε την λύση. Ξέρουμε και αγαπάμε τον σεβασμό του Star Trek στα δεδομένα, τη λογική, και το πείραμα σαν μέσο εύρεσης του αληθινού, και γι' αυτό σήμερα δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για τα μέσα, αλλά για την ίδια την αλήθεια ως αντικείμενο.

Είναι η αλήθεια λοιπόν αντικειμενική; Ισχύει η θεωρία της αντιστοιχίας, δηλαδή αντιστοιχίζεται το γεγονός στην αλήθεια και η αλήθεια στο γεγονός; Είναι η αλήθεια σε ένα γυάλινο κουτί μακριά από όλους και απ' όλα, όπως την θεώρησε ο Russel και αργότερα ο Putnam, και ορίζει δυαδικά αν κάθε πρόταση είναι αληθής ή ψευδής;

Ή μήπως είναι υποκειμενική; Είναι η πραγματικότητα ένα θέμα οπτικής γωνίας όπως λέει και ο τίτλος; Μπορεί να υπάρξει κάτι αληθές ή ψευδές αν δεν μπορεί να επαληθευτεί; Βασίζεται στην θεωρία της συνοχής και στον αντι-ρεαλισμό του Dummet, και μήπως δεν μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητη από εμάς και τις σκέψεις μας;

Αν δεν καταλάβατε τα μισά από όσα έγραψα παραπάνω, μην ανησυχείτε, κι εγώ σήμερα τα έψαξα. Το μαγικό με το Star Trek είναι ότι μέσα σε 45' γεννάει σκέψεις και ερωτήματα, που ακόμα και να μην έχεις διαβάσει φιλοσοφία, μπορείς να αναλύσεις. Μέσα από ένα επεισόδιο μπορεί να ξεκινήσει ένα φιλοσοφικό ταξίδι με αναζήτηση την υποκειμενικότητα, ή μη, της αλήθειας, μέσα από τον εμπειρισμό, τον πραγματισμό, και πολλά άλλα ρεύματα, χωρίς αναγκαστικά να γνωρίζεις ορισμούς και φιλοσόφους. Και όλο αυτό, δίχως να μελετήσεις βιβλία επί βιβλίων, ούτε γνωρίζοντας τους συμβολισμούς του Tarski και τη σύμβαση Τ.

Αντιθέτως, μέσα από δύο σειρές διαλόγου ανάμεσα στον Riker και τη σύμβουλο Troi:

-Δεν γίνεται να λέμε και οι δύο την αλήθεια.
-Είναι η αλήθεια....όπως την θυμάται ο καθένας σας.

αλλά και την πλουραλιστική θέση που παίρνει το ίδιο το επεισόδιο, μπαίνουμε σε σκέψεις περί ρεαλισμού και αντι-ρεαλισμού, αντικειμενικότητας της μνήμης, αμφιβολίας των ίδιων μας των εμπειριών. Το φαινόμενο Rashomon κάνει όλους, ακόμα και εμάς τους ίδιους πλήρως αναξιόπιστους. Υπάρχουν τόσες αλήθειες όσοι και άνθρωποι, ή υπάρχει μία αλήθεια και διαφορετικές ερμηνείες της; Επεισόδια σαν και αυτό είναι ακριβώς ο λόγος που ξεκίνησα να γράφω για το Star Trek∙ το ταξίδι ανάμεσα στα άστρα καταφέρνει σχεδόν μαγικά (sic) να συνυφαίνεται με το ταξίδι μέσα από τις φιλοσοφικές ιδέες.