(Φιλο)Σοφίες του Trek | #5

TNG: Who Watches The Watchers

-Αυτό που μου αρέσει με το Star Trek είναι ότι κοιτάει τον κόσμο με ελπίδα. Δεν απεικονίζει το μέλλον ως δυστοπικό, όπως πολλά άλλα franchises επιστημονικής φαντασίας: δεν γίνεται πόλεμος για κάποια πρώτη ύλη, ούτε είμαστε αυστηρά χωρισμένοι σε κοινωνικές ή οικονομικές κάστες, με τους δυνατούς να εκμεταλλεύονται τους αδύναμους για διασκέδαση. Το Star Trek εμπιστεύεται αρκετά την ανθρώπινη νοημοσύνη ώστε να θεωρεί πως μέχρι τότε θα έχουν λυθεί τέτοια θέματα, και η απεικόνιση είναι πολύ πιο κοντά στην ουτοπία∙ και πάλι όμως παρουσιάζονται προβλήματα. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που σου δίνει: όσο κοντά στην τελειότητα και να είσαι, η ζωή πάντα θα σου βάζει εμπόδια. Μέσα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χαρακτήρες της σειράς λοιπόν, εμείς ερχόμαστε σε επαφή με ιδέες που επιχειρούν να μας δείξουν τι πρέπει να γίνει για να καλυτερεύσει ο κόσμος. Αυτή είναι μία από αυτές.-

=====

Disclaimers:

1. Θεωρητικά, σύμφωνα με το ίδιο το Star Trek, μερικοί από τους θεούς της ανθρώπινης μυθολογίας είναι στην πραγματικότητα εξωγήινοι. Παρ' όλα αυτά, επειδή το θέμα της θρησκείας είναι ήδη αρκετά περίπλοκο και πολύπλευρο, παραλείπω σχόλια πάνω στο συγκεκριμένο gimmick, για το οποίο θα μιλήσουμε κατά πάσα πιθανότητα σε μελλοντικό άρθρο.

2. Η προσπάθεια μου να μην επεκταθώ σε γενικά σχόλια αλλά να κρατήσω έναν άξονα συζήτησης γύρω από το επεισόδιο ήταν τεράστια, όποτε παρακαλώ συγχωρέστε τυχόν σημεία όπου το θέμα γίνεται πολύ γενικό.

=====

Star Trek: The Next Generation

Επεισόδιο: Who Watches The Watchers

Περίληψη: Σε μία κοινωνία από Mintakan (proto-Vulcan ανθρωποειδή) έχει στηθεί από την ομοσπονδία ένας σταθμός παρακολουθήσης, ώστε να παρατηρηθεί, στα κρυφά, η εξέλιξη τους. Λόγω ενός σφάλματος ο σταθμός αποκαλύπτεται προσωρινά στην πρώιμη κοινωνία των Mintakan, παραβιάζοντας έτσι την πρωταρχικη οδηγία της ομοσπονδίας, αλλά κυρίως δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι ο καπετάνιος Picard είναι ένας παντοδύναμος θεός. Αυτό δημιουργεί προβλήματα στην κοινωνία των Mintakan, καθώς φαίνεται να είχαν αποτινάξει ήδη οποιαδήποτε πίστη στο υπερφυσικό, όμως με την μαρτυρία ότι ίσως υπάρχει θεός φαίνεται να οπισθοδρομούν, ενώ φαίνονται διατεθειμένοι ακόμα και για ανθρωποθυσία για να μην προκαλέσουν "την οργή του".

Μιλάμε για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα επεισόδια όλης της σειράς, ίσως και του franchise, και στη συγκεκριμένη περίπτωση για όλους τους σωστούς λόγους. Όση πρόοδος και να επέλθει, η θρησκεία πάντα θα είναι ένα από τα ευαίσθητα ζητήματα, και η ύπαρξη (ή μη) του Θεού είναι ζήτημα που έχει απασχολήσει περισσότερο από κάθε άλλο την φιλοσοφία. Για ακόμη μια φορά η σειρά χειρίζεται άψογα, κατ' εμέ, το θέμα, με τις απαραίτητες νύξεις και σχόλια.

Το σημαντικό στοιχείο, που δίνει συνέχεια και ροή στο TNG, αλλά που είναι και παράγοντας για το ίδιο το επεισόδιο, είναι ότι το κέντρο του επεισοδίου είναι proto-Vulcans. Οι Vulcans, το είδος στο οποίο ανήκει, κατά το ήμισυ, ο αγαπημένος Mr. Spock από το παλιό Star Trek, είναι ένα είδος που χαρακτηρίζεται από την περιφρόνηση των συναισθημάτων, και την εστίαση στην καθαρή και τέλεια λογική και τις επιστήμες. Δεν υπάρχει, λοιπόν, καλύτερος στόχος για να μιλήσεις για τις υπερφυσικές δυνάμεις, που σε αντίθεση με τις φυσικές, παράγουν αποτελέσματα τυχαία, μη επαναλήψιμα, και ανεξήγητα. Και αυτό όχι για να δείξει μόνο ότι οι θρησκείες και η λογική είναι, κατά κάποιον τρόπο, αντίπαλα στρατόπεδα, αλλά και για να επισημανθεί το πόσο εύκολο είναι να ξεγελαστείς, ακόμα και αν έχεις αρκετές ζάρες στον εγκέφαλο σου.

Φυσικά, όταν μιλάμε για θρησκείες, δεν μιλάμε αναγκαστικά για τις μεγάλες μονοθεϊστικές, ούτε τις παλιές πολυθεϊστικές (π.χ. Ινδουισμός), αλλά για οτιδήποτε υπερφυσικό που "ελέγχει" ή/και επηρεάζει με κάποιον τρόπο τη ζωή μας. Συγκεκριμένα, στο επεισόδιο, ακούγεται η ατάκα

"Όλη αυτή η κουβέντα για υπερφυσικά όντα... Κανείς δεν τα έχει πιστέψει αυτά για αμέτρητες γενιές. Όπως δεν πιστεύουμε ότι τα αστέρια ελέγχουν το πεπρωμένο μας ή ότι τα πνεύματα των νεκρών στοιχειώνουν τους ζωντανούς."

Προφανώς δεν χρειάζεται να εξηγήσω την αγάπη μου προς ένα επεισόδιο που σχολιάζει τα ζώδια με αυτόν τον τρόπο.

Νομίζω ότι αυτές οι γραμμές διαλόγου, καθώς και η απουσία κάποιου "πραγματικού" θεού μέσα στο επεισόδιο ήταν που ζόρισαν μερικούς, αλλά δεν έχει καμία σημασία. Το Star Trek, ακόμα και αν παίρνει ξεκάθαρη θέση ως προς την μη ύπαρξη θεού, το κάνει πάντα με σεβασμό. Μέσα από τους Mintakan βλέπουμε τα λάθη στους τρόπους μας, χωρίς να υποτιμούνται όσοι είναι θρησκευόμενοι, και κυρίως σχολιάζοντας ότι, ειδικά αν σκοπεύεις να φτάσεις σε ακραία σκηνικά για να ευχαριστήσεις ένα ανώτερο πλάσμα το οποίο δεν ξέρεις καν τι ζητάει, ίσως θα ήταν καλό να αναθεωρήσεις. Όταν η σύμβουλος Troi λέει

"Αυτό είναι το πρόβλημα με ένα υπέρτατο ον: το να προσδιορίσεις τι θέλει."

μιλάει για αυτήν την απόφαση σχεδόν αυθαίρετων και τυχαίων προσφορών, ειδικά όταν αυτές επηρεάζουν άλλους. Πώς ξέρεις όντως ότι το να σκοτώσεις άπιστους σε ιερό πόλεμο, το να σφάξεις αρνιά και κατσίκια σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων, ή το να κάνεις ανθρωποθυσία στο κοντινότερο ηφαίστειο θα βοηθήσει κάπως;

Και εδώ είναι ο σεβασμός που ανέφερα πριν, γιατί το Star Trek μπορεί να δηλώνει άθεο, όμως το μόνο για το οποίο κάνει κήρυγμα (sic) είναι το να επεμβαίνεις βίαια στις ζωές των άλλων στο όνομα της θρησκείας. Με την πρόφαση και το καμουφλάζ ότι το ζήτησαν οι θεοί έχουν γίνει μερικά από τα πιο φρικτά πράγματα στην ανθρώπινη ιστορία. Κανένας δεν έχει, ή έστω δεν θα έπρεπε να έχει πρόβλημα να λατρεύεις όποιον θεό θες∙ το πρόβλημα ξεκινά όταν πας να επιβάλλεις σε εμένα πράγματα τα οποία εσύ πιστεύεις.