(Φιλο)Σοφίες του Trek | #4

TNG: The Measure Of A Man

-Αυτό που μου αρέσει με το Star Trek είναι ότι κοιτάει τον κόσμο με ελπίδα. Δεν απεικονίζει το μέλλον ως δυστοπικό, όπως πολλά άλλα franchises επιστημονικής φαντασίας: δεν γίνεται πόλεμος για κάποια πρώτη ύλη, ούτε είμαστε αυστηρά χωρισμένοι σε κοινωνικές ή οικονομικές κάστες, με τους δυνατούς να εκμεταλλεύονται τους αδύναμους για διασκέδαση. Το Star Trek εμπιστεύεται αρκετά την ανθρώπινη νοημοσύνη ώστε να θεωρεί πως μέχρι τότε θα έχουν λυθεί τέτοια θέματα, και η απεικόνιση είναι πολύ πιο κοντά στην ουτοπία∙ και πάλι όμως παρουσιάζονται προβλήματα. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που σου δίνει: όσο κοντά στην τελειότητα και να είσαι, η ζωή πάντα θα σου βάζει εμπόδια. Μέσα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χαρακτήρες της σειράς λοιπόν, εμείς ερχόμαστε σε επαφή με ιδέες που επιχειρούν να μας δείξουν τι πρέπει να γίνει για να καλυτερεύσει ο κόσμος. Αυτή είναι μία από αυτές.-

Star Trek: The Next Generation

Επεισόδιο: The Measure Of A Man

Περίληψη: Όταν ένας ρομποτιστής της Ομοσπονδίας παίρνει την άδεια για τη μεταφορά του Data ώστε να τον μελετήσει, τα πράγματα περιπλέκονται. Τα πειράματα που θέλει να κάνει θα βάλουν την ύπαρξη του Ανδροειδούς σε κίνδυνο, ενώ επειδή δεν θεωρείται ζωντανός οργανισμός, νομικά θεωρείται ιδιοκτησία/περιουσία, και όχι μέλος, του Αστροστόλου, κάτι το οποίο του αφαιρεί την επιλογή να αποφύγει τη διαδικασία. Σε αυτό το σημείο είναι που επεμβαίνει ο καπετάνιος Picard, ο οποίος μέμφεται το συγκεκριμένο κανόνα, και προσπαθεί να αποδείξει πως ο Data δεν είναι ιδιοκτησία. Δυστυχώς, λόγω μιας τεχνικότητας, ο αντίδικος του Picard είναι ο Riker, ο πρώτος αξιωματικός του Enterprise, και φίλος του Data, ο οποίος όμως δεν πρέπει να κάνει πίσω, και πρέπει να προσπαθήσει να κερδίσει τη διαμάχη, με πιθανό κόστος τη ζωή του ανδροειδούς.

Έχουμε ένα ολόκληρο επεισόδιο αφιερωμένο στον αγαπημένο μου χαρακτήρα σε όλη τη σειρά, τον Data, οπότε δεν θα μπορούσα να μην γράψω κάτι για το Measure Of A Man. Πέρα από αυτό, είναι και καταπληκτικό επεισόδιο, με πολύ βάθος, και προφανώς με πολλά φιλοσοφικά ερωτήματα. Νομίζω ότι αν πρέπει να δεις στη ζωή σου ένα πράγμα που έχει να κάνει με ρομπότ είναι αυτό το επεισόδιο∙ ούτε I, Robot, ούτε 2001, αλλά Star Trek. Και αυτό γιατί εδώ εξερευνάται η ερώτηση "Έχουν ζωή τα ρομπότ; Και αν ναι, τι σημασία έχει αυτό για τη δική μας συμπεριφορά απέναντι τους;" Τα ανθρωπόμορφα ρομπότ είναι πολύ συνηθισμένα στην επιστημονική φαντασία, και πολύ συχνά περισσότερο μοιάζουν παρά απέχουν από έναν άνθρωπο. Δεν εννοώ μόνο στην εμφάνιση: Westworld, Star Wars, Ex Machina, Alien, τα ανδροειδή συνήθως έχουν ξεχωριστό χαρακτήρα, έχουν φιλοδοξίες, φόβους, όνειρα, και πολύ συχνά ένα μονάδικο ένστικτό επιβίωσης που δεν είναι ανόμοιο με αυτά που έχουν οι ζωντανοί οργανισμοί. Και το γεγονός αυτό, συνδυασμένο με το ότι κατασκευάζονται "κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν" τα κάνει πραγματικά ζωντανά. Τι γίνεται λοιπόν όταν η ιδέα είναι να φτιάξουμε έναν στρατό από τέτοια ρομπότ;

Αυτό που γίνεται ονομάζεται σκλαβιά, σύμφωνα με τον Picard. Και ο Picard έχει δίκιο. Η πιθανότητα να υπάρχει ακόμα και το μικρότερο ψήγμα συνείδησης μέσα σε αυτό το "μηχάνημα" το κάνει πολύ περισσότερο άνθρωπο απ' ότι μηχανή. Το να βάλουμε όντα να εργάζονται συνεχώς επειδή είναι ακούραστα δεν είναι παραγωγικό, είναι βάρβαρο, ειδικά αν γνωρίζουμε ότι όντως υποφέρουν από μια επιλογή που δεν πήραν τα ίδια. Το συμπέρασμα είναι το εξής, όσο περιέργο και να φαίνεται. Όταν φτάσουμε στην εποχή όπου θα έχουμε ανδροειδή, θα ΠΡΕΠΕΙ να τους φερόμαστε σαν να είναι άνθρωποι, ή έστω, σαν να είναι ζωντανοί οργανισμοί. Εδώ έρχεται και το highlight του επεισοδίου, όταν ο Picard παραθέτει μια φράση που παίζει στους τίτλους της σειράς από το 1966:

"Ο Αστροστόλος ιδρύθηκε για να αναζητήσει νέες ζωές. Λοιπόν, εκεί κάθεται η νέα ζωή! ...και περιμένει."

Όσα αστεία και να έχουν γίνει "εις βάρος" του Data, εδώ πέρα η βαρύτητα της κατάστασης είναι πολύ μεγαλύτερη. Είτε είναι ζωντανός οργανισμός είτε όχι, ο θάνατος του θα στερήσει από πολλά μέλη του πληρώματος έναν αναντικατάστατο φίλο, ένα πρόσωπο -και όχι ένα αντικείμενο- στο οποίο οι περισσότεροι φέρονται με σεβασμό, εμπιστοσύνη, και αγάπη. Στο κάτω κάτω, είναι πολύ σημαντικό το τι εντύπωση θα δώσουμε εμείς, ως δημιουργοί, στις δημιουργίες μας. Αν θέλουμε να το παίξουμε θεοί, το λιγότερο που έχουμε να κάνουμε είναι να είμαστε καλύτεροι σε αυτό από τους ήδη υπάρχοντες.

Η τραγικότητα του Data, που έρχεται μέσα από το γεγονός ότι προσπαθεί να γίνει πιο ανθρώπινος, πολλαπλασιάζεται στο επεισόδιο αυτό, όπου προκαλείται να αποδείξει ακόμα και το ότι αυτό που βιώνει είναι "ζωή", και όχι απλά "λειτουργία". Αλλά στο τέλος του επεισοδίου αποδεικνύεται ο πιο μεγαλόψυχος απ' όλους (ακόμα και αν δεν έχει "ψυχή"). Όταν μιλάει με τον Riker, ο οποίος σχεδόν κατάφερε να κερδίσει τη δίκη, και να καταδικάσει το robot στο να υποβληθεί στα πειράματα, αντί να κρατήσει κακία ή να είναι πικρός απέναντι του, αυτός του λέει:

"Η δράση σου πλήγωσε εσένα, και έσωσε εμένα. Δεν θα το ξεχάσω."

Η συγχώρεση σε κάποιον για κάτι που δεν είχε επιλογή παρά να κάνει, είναι δείγμα μιας ιδιότητας, που -ίσως ειρωνικά- ονομάζεται "ανθρωπιά".