Extreme Cinema | Εξτρεμισμός και ανάγκη για έκφραση.

Ο όρος Extreme Cinema προέρχεται από μια σειρά Ασιατικών ταινιών που κυκλοφόρησαν στα τέλη του 20ου και αρχές του 21ου αιώνα και μοιράζονται έναν συγκεκριμένο (εντυπωσιακό θα έλεγε κανείς) συνδυασμό χαρακτηριστικών όπως υπερβολική ή/και ακραία βία, τρόμο, βασανιστήρια, σεξ και συγκλονιστικές πλοκές.
Αν πάμε λίγο πιο πίσω μπορεί να θεωρηθούν και απάντηση στη λογοκρισία των art films και της ισχυρής διαφήμισης των ταινιών εκμετάλλευσής (exploitation films) στις αγγλόφωνες αγορές, παράλληλα με μεταγενέστερες φιλελεύθερες αναπαραστάσεις σεξ στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα και μετά.

Με βάση την παραπάνω περιγραφή δε φαντάζει και κάτι το τρομερό σαν είδος.
Δε προσφέρει κάτι.
Μοιάζει σαν ένα μέσο με μόνο σκοπό να προκαλέσει δέος, να τραβήξει την προσοχή και να συνταράξει για λίγο καιρό μέχρι να ξεχαστεί…
Αλλά πιστεύω ότι κάτι έχουν να προσφέρουν.

Η πιο παλιά και αξιοσημείωτη ταινία του είδους είναι το Un Chien Andalou (An Andalusian Dog) του Luis Buñuel σε συνεργασία με τον Salvador Dalí.

Μια σουρεαλιστική, σιωπηλή ταινία μικρού μήκους χωρίς πλοκή και συνοχή που στην πρώτη σκηνή ο "πρωταγωνιστής" κόβει με ένα ξυράφι το μάτι μια κοπέλας οριζόντια. Αυτή δεν είναι η μόνη "σοκαριστική" σκηνή μέσα στη ταινία αλλά μιας και είναι στην εναρκτήρια σκηνή σε προετοιμάζει για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Και το τι ακολουθεί όντως είναι τρομερό και πρωτότυπο για την εποχή που κυκλοφόρησε.
Και το νόημα τις ταινίας; ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΝΕΝΑ.
Όπως είπε και ο ίδιος ο Buñuel για την δημιουργία του σεναρίου :

"Δεν βασιστήκαμε σε οτιδήποτε απαιτεί καθαρά ορθολογικές, ψυχολογικές ή πολιτισμικές εξηγήσεις. Ανοίξαμε τον δρόμο προς το παράλογο. Έγιναν αποδεκτά μόνο αυτά που μας έπληξαν, ανεξάρτητα από το νόημα…"

"Καμία ιδέα ή εικόνα που θα μπορούσε να προσφερθεί σε μια λογική εξήγηση οποιουδήποτε είδους δεν θα γινόταν αποδεκτή. ΤΙΠΟΤΑ, στην ταινία, δεν συμβολίζει ΤΙΠΟΤΑ. Η μόνη μέθοδος διερεύνησης των συμβόλων θα ήταν ίσως η ψυχανάλυση."

Και θα ρωτήσει κάποιος: "τότε ποιο το νόημα μιας ταινίας δίχως νόημα;"
Και η απάντηση μου είναι: η ανάγκη για έκφραση.

Ο Buñuel και ο Dalí δε προσπάθησαν να κηρύξουν κάτι ή να πουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία.
Γοητεύθηκαν από αυτό που μπορούσε να δημιουργήσει η ψυχή τους και αποφάσισαν να γράψουν ένα σενάριο βασισμένο στην έννοια των καταπιεσμένων ανθρώπινων συναισθημάτων. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Έβαλαν τον εαυτό τους στο προσκήνιο πιθανών αρνητικών αντιδράσεων για χάρη του οράματος τους.

Ταινίες όπως το Requiem for a Dream, το Oldboy και το I Stand Alone, ταινίες του είδους αλλά η κάθε μια με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και πλοκές, αλλά όλες τους μοιράζονται το ίδιο κυρίως θέμα. Τον άνθρωπο, τα συναισθήματα του και την ψυχολογία του.

Στο Requiem for a Dream βλέπουμε τους πρωταγωνιστές να γίνονται σκλάβοι στις ουσίες, στις οποίες είναι εθισμένοι και πώς αυτές μεταβάλλουν τις σωματικές και συναισθηματικές τους καταστάσεις. Οι εθισμοί τους αναγκάζουν να φυλακιστούν σε έναν κόσμο αυταπάτης και απελπισίας. Καθώς η ταινία εξελίσσεται, κάθε χαρακτήρας επιδεινώνεται και η πραγματικότητά τους ξεπερνιέται από αυταπάτη, με αποτέλεσμα την καταστροφή τους.

Στο Oldboy ο Oh Dae-su κρατείται φυλακισμένος για 15 χρόνια χωρίς να ξέρει τον λόγο ή ποιος τον κρατούσε φυλακισμένο. Όταν μια μέρα ξαφνικά ελευθερώνεται, βρίσκει τον εαυτό του χαμένο. Ακόμα μπλεγμένος σε έναν ιστό συνωμοσίας και βίας, προσπαθεί να μάθει ποιος τον κρατούσε φυλακισμένο τόσα χρόνια για να πάρει την εκδίκησή του αλλά με κόστος την ψυχολογική του υγεία. Μια ισχυρή ταινία όχι λόγω αυτού που απεικονίζει, αλλά λόγω των βάθους της ανθρώπινης καρδιάς που απογυμνώνει. Μέχρι το τέλος της ταινίας ο Oh Dae-su καταλήγει ένας "σπασμένος" άνθρωπος που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να χαμογελάει.

Seul contre tous (Μόνος εναντίων όλων), η ταινία, εστιάζει σε αρκετές βασικές μέρες στη ζωή ενός χασάπη που αντιμετωπίζει εγκατάλειψη, απομόνωση, απόρριψη και ανεργία. Μια ταινία με ελάχιστο διάλογο μιας και το στυλ της είναι voice-over μονόλογος. Ακολουθούμε τον τρόπο σκέψης ενός ανθρώπου που έχει φτάσει στον πάτο. Μια ταινία που 10 λεπτά πριν το finale της προειδοποιεί και δίνει στους θεατές την ευκαιρία να σταματήσουν να παρακολουθούν και να αποφεύγουν το υπόλοιπο της ταινίας.

Τρεις ταινίες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, αλλά πολύ ίδιες.
Το Requiem σου δείχνει πόσο ωμή είναι η πραγματικότητα των ναρκωτικών.
Το Oldboy δείχνει, πώς η εμμονή για εκδίκηση είναι μονόδρομος για την καταστροφή.
Και το I Stand Alone πώς το να κλείνεσαι και να καταπιέζεις τα συναισθήματα σου σίγουρα δεν είναι καλό για εσένα και τους γύρω σου.
Τρεις ταινίες που δεν περιέχουν ακραίες σκηνές βίας (εντάξει το Oldboy περιέχει) αλλά δίνουν έμφαση σε κοινωνικο-φιλοσοφικά θέματα σχετικά με την ταυτότητα και την ανθρωπότητα, μέσω εννοιών που είναι εγγενώς αρνητικές για εμάς.
Τρεις ταινίες που δεν είναι για όλους και για αυτό κατηγοριοποιούνται σαν extreme cinema.

Φυσικά υπάρχουν και ταινίες όπως το Saw, το A Serbian Film, το Cannibal Holocaust, το Audition ή το Martyrs που μπορεί κάποιος να πει ότι είναι διεστραμμένες, σαδιστικές, γεμάτες βασανιστήρια και ηδονιστικά στοιχεία και υπάρχουν με μοναδικό σκοπό να προκαλέσουν δέος, να τραβήξουν την προσοχή και να συνταράξουν και σε αυτό λέω ότι…
Ίσως.
Αλλά όποιος πιστεύει το παραπάνω, νομίζω ότι τις προσεγγίζει λάθος…
Ο νούμερο ένα σκοπός που έχεις όταν βλέπεις μια ταινία είναι η ψυχαγωγία.
Ανεξάρτητα από το πόσο λογικό ή ρεαλιστικό είναι το σενάριο, κάνεις τα στραβά μάτια για να διασκεδάσεις τον εαυτό σου.
Τι διασκέδαση μπορεί να σου προσφέρει ο βασανισμός ενός ανθρώπου;
Καμία.
Είναι η όλη ατμόσφαιρα που δημιουργείται ή το γεγονός ότι αναγνωρίζεις ότι αυτό που βλέπεις είναι κάτι το οποίο δεν θα έπρεπε να βλέπεις που το κάνει πιο ενδιαφέρον, πιο δελεαστικό για να το παρακολουθήσεις.

Ο Mattias Frey στο βιβλίο του "Extreme Cinema: The Transgressive Rhetoric of Today's Art Film Culture" γράφει :

Η προσέγγιση του ακραίου κινηματογράφου μέσω των θεσμών του δεν είναι ούτε αυθαίρετη ούτε απλώς αντίθετη θέση. Μπορεί να βοηθήσει στην ταξινόμηση και την άσκηση πίεσης στους παραδοσιακούς ισχυρισμούς του κινηματογράφου τέχνης για μοναδικότητα.

Ο κινηματογράφος τέχνης έχει οικειοποιηθεί τη ρητορική της παραβίασης των "κοινωνικών, σεξουαλικών, πολιτικών και αισθητικών ορίων" για να διαφοροποιήσει το προϊόν του από το Χόλιγουντ και άλλους δημοφιλείς κώδικες κινηματογράφου.

Το Saw του James Wan για παράδειγμα, έκανε δημοφιλή το sub-genre του πορνό βασανιστηρίων και το γενικό νόημα της ταινίας είναι κενό, παρόλα αυτά, είναι ένα από τα καλύτερα horror που έχει βγει από το Hollywood.

Το Martyrs του Pascal Laugier από την άλλη φτάνει τα βασανιστήρια σε πολύ ανώτερα επίπεδα σε σχέση με το Saw, αλλά έχει έναν συμβολισμό από πίσω. Η πρωταγωνίστρια εν τέλη, βρίσκει "λύτρωση" μέσα από τον πόνο της. Η ταινία αποστασιοποιείται από τη χυδαιότητα της εύρεσης ψυχαγωγίας μέσο του πόνου αν και βασίστηκε σε αυτό για να περάσει το μήνυμα της.

Το Cannibal Holocaust του Ruggero Deodato περιέχει γραφικό περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής επίθεσης και της γνήσιας βίας προς τα ζώα.

Η πλοκή και η βία της ταινίας έχουν σημειωθεί ως υποκείμενα σχόλια για την ηθική στη δημοσιογραφία, εκμετάλλευση αναπτυσσόμενων χωρών, και ως σύγκριση σύγχρονων και απολίτιστων κοινωνιών, ωστόσο, αυτές οι ερμηνείες αντιμετωπίστηκαν επίσης με κριτική, με οποιοδήποτε αντιληπτό υποκείμενο θεωρείται υποκριτικό λόγω της παρουσίασης της ταινίας.

Θα μπορούσα να γράφω για μέρες για το συγκεκριμένο θέμα, μιας και το έχω συζητήσει με αρκετά άτομα, οπότε αποφασίζω να το κλείσω εδώ.

Η γενική ιδέα που προσπαθώ να δώσω είναι ότι ο ακραίος κινηματογράφος δεν είναι αναγκαίος, αλλά είναι απαραίτητος.

Σαν μορφή αντίδρασης, σαν μορφή έκφρασης, σαν μέσο έκρηξης των σκοτεινών μας σκέψεων, για τις οποίες δε θα μιλούσαμε ποτέ σε κανέναν, ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό.